Deel 1: Waarom stel je geen grenzen?
Veel mensen met een burn-out hebben moeite met grenzen aangeven. Door geen grenzen te stellen pleeg je roofbouw op je lichaam en raakt je energievoorraad op. Grenzen stellen is een proces op zich en gaat niet over 1 nacht ijs. Wat is hiervan de oorzaak?
Oorzaak aanpakken
Je kan jezelf beter de vraag stellen wat de reden is dat je geen grenzen trekt. Met het stellen van deze vraag kun je gerichter de oorzaak aanpakken en werkelijk iets veranderen aan je gedrag. Het stellen van grenzen blijft een probleem als je niet weet waarom je het zo lastig vindt. De oorzaak hiervan ligt in je gezin van herkomst waar je als kind vaak grenzeloos bent opgevoed door ouders en daardoor ook niet geleerd hebt om zelf grenzen te trekken c.q. aan te geven.
Van je 0 tot je 7e levensjaar worden karakterstructuren gevormd bij kinderen in relatie tot ouders. Vaak zie je dat het kind binnen het gezin geleerd heeft om de behoeften van ouders belangrijker te maken en vaak een bepaalde sensitiviteit heeft ontwikkeld en daardoor goed weet wat de ouder nodig heeft. Hierdoor is aanpassingsgedrag ontstaan bij het kind en heeft het kind geleerd dat de behoeften van een ander belangrijker zijn dan zijn/haar eigen behoeften. Als kind heb je je gaadeweg leren aanpassen om de liefde van je ouders te (her)winnen. Maar dit is niet jouw eigen gedrag ofwel jouw eigen grenzen. Het zijn aangepaste grenzen. In het vervullen van andermans behoeften, heb je ook niet geleerd om je eigen behoeften in te vullen. Dit is voor mensen met een burn-out ook erg lastig, omdat ze geleerd hebben dat de behoeften van een ander belangrijker zijn dan hun eigen behoeften.
Ik zie vaak cliënten in mijn praktijk die liever zaken vermijden dan dat ze de confrontatie opzoeken en het lastig vinden om zich uiten? Vaak omdat ze een bepaalde reactie van de ander verwachten, waarvan ze aannemen dat het lastig is om mee te dealen of zich hierin te begrenzen. Daarin speelt ook mee wat voor voorbeeldgedrag heb je door je ouders voorgeleefd gekregen en waar werd je als kind wel of niet op afgerekend door je ouders? Welke boodschappen heb je van je (voor)ouders meegekregen? Wat zijn de normen en waarden van het gezin geweest waar je uit bent voortgekomen? Of hebber er traumatische ervaringen in de familie en/of de voorouderlijn gespeeld dan wordt dit genetisch vastgelegd en doorgegeven. Hieruit kan een bepaald (familie)gedrag ontstaan. Daarnaast speelt je omgeving ook een rol. Was er vroeger ruimte voor jouw mening en werd je echt gehoord wanneer je iets vertelde of werd je niet gezien? Ook de mensen die een bepaalde autoriteit hadden, docenten op school hebben bijgedragen aan je vorming. Veel zaken hebben jou gevormd tot wie je nu bent geworden en hebben ertoe geleid dat je in het hier en nu wel of niet je grenzen aangeeft.
Kindgedrag
Aangeleerd en generationeel onbewust doorgegeven patronen spelen mee in het kunnen omgaan met grenzen. Wanneer je als kind voor jezelf opkwam en dit door ouders niet werd getolereerd en dit vaak genoeg werd herhaald, dan zal je in je volwassen leven het lastig vinden om je grenzen aan te geven. De boodschappen en/of conclusies die je in je latere leven als kind bent gaan trekken zijn: voor mijzelf opkomen is not done. Het kind vertaalt dit snel naar ik ben dus niet gewenst, ik ben niet goed genoeg, ik ben niet de moeite waard. Wanneer het kind niet de liefde van de ouders ervaart en zich voelt afgewezen, dan zal het kind overlevingsmechanismen ontwikkelen om de pijn van de afwijzing of de negatieve ervaring niet te hoeven voelen.
Deel 2: Waarom stel je geen grenzen?
In deel 1 van mijn blog heb je kunnen lezen over hoe karakter, generatielijn en omgevingsfactoren invloed hebben op je manier van grenzen stellen. Daarnaast ontstaan er bepaalde gedragspatronen in de kindertijd die zich op dezelfde manier herhalen of uiten in je volwassen leven. Door aanpassingsgedrag leert een kind niet naar zijn eigen signalen en grenzen te luisteren.
Luisteren naar de signalen van je lichaam
Wanneer je als kind geen ruimte hebt ervaren om je eigen grenzen te ontdekken en hieraan uiting te geven, dan leer je deze dus te negeren, weg te drukken of er niet naar te luisteren. Daardoor heb je ook niet geleerd te voelen waar je grenzen liggen. Want wat zijn eigenlijk jouw eigen grenzen? En wanneer kom je in de ruimte van een ander? Weer leren voelen waar je grenzen liggen is de eerste stap naar ze ook kunnen aangeven in je omgeving of naar de ander. In mijn praktijk oefen ik hiermee met mijn klanten. Het lichaam is een mooi instrument en weet nog eerder dan het denken dat een ander over je grenzen heengaat. Signalen kunnen zijn: het gevoel achter jezelf aan te hollen, irritatie, hoge ademhaling, snel boos zijn of een kort lontje hebben. Deze laatste is voor mezelf altijd een teken van even pas op de plek maken. Je lichaam geeft signalen af die aangeven dat het tijd is om pas op de plek te maken en opnieuw je prioriteiten te stellen en andere keuzes te maken! In het begin zal je het lastig vinden om je lichaamssignalen te herkennen, maar dat zal steeds sneller gaan. Gaandeweg ga je het sneller herkennen en jezelf hierin sneller bijsturen.
Een ander aspect wat ik veel bij mijn klanten zie is dat ze zichzelf geen toestemming geven om uiting te geven aan hun gevoel. Vaak ligt hieraan een gevoel van onzekerheid ten grondslag. Want: wie ben ik dat ik zo maar mag zeggen wat ik wil? En doe ik de ander dan geen pijn of kwets ik de ander dan niet of stel ik de ander dan teleur? Jezelf permissie geven om uiting te geven aan je gevoel is een proces an sich. Het gaat om het (h)erkennen van die oude overleefpatronen uit de kindertijd waaraan vaak hardnekkig vastgehouden wordt, omdat deze een bepaalde veiligheid en bescherming hebben geboden. Het is vaak lastig om deze los te laten en te vertrouwen op je nieuwe gedrag en nieuwe mogelijkheden. Ga ook doorzien dat wanneer iemand jou bijvoorbeeld afwijst dit niets zegt over jou, maar eerder nog iets zegt over degene die dit doet. Op het moment dat je het bij de ander laat, dan identificeer je je er niet mee en hoef je het dus ook niet op jezelf te betrekken.
Het oefenen van nieuw gedrag
Het aangeven van grenzen gaat gepaard met het nemen van kleine stappen, zodat je steeds meer vertrouwen voelt om het meer te gaan doen en te durven. Dan ontstaat er op een gegeven moment een situatie waarin je een confrontatie met de ander hebt. En dit is een punt wat veel klanten lastig en soms afhaken. Echter dit is juist een punt om ermee door te gaan, aangezien de omgeving jou laat zien dat je aan het veranderen bent. Je omgeving is in eerste instantie niet blij met jouw gedrags- verandering. Als ze gewend waren dat je overal Ja op zei, dan krijgen ze nu vaker nee van je te horen. Veel klanten schrikken hiervan en zeggen dan tegen me: “Als ik mijn grenzen stel dan krijg ik iedereen over me heen en gaat het mis”. Dan zeg ik vaak tegen ze, dat is een goed teken en dan kijken ze me vaak raar aan. Ik zeg dan: je bent ander gedrag aan het laten zien en daar moeten ze even aan wennen, maar je zult gaan ervaren dat ze je ook met je nee zullen accepteren. In deze omslagfase van gedragsverandering is het dus belangrijk om het bij tegenslag niet op te geven en door te gaan met het oefenen van je grenzen aangeven. Uiteindelijk zal dit steeds meer een tweede natuur worden.
Deel 3: Welke stappen kun je zetten om jezelf beter te begrenzen?
Stap 1: luister naar de signalen van je lichaam. Het heeft het ALTIJD bij het rechte eind!
Je lichaam geeft aan wat wel en niet goed voor je is. Leer hiernaar luisteren en neem je signalen serieus!!! Geeft een situatie je energie dan voel je je ontspannen, blij en vrolijk en ben je op de goede weg voor jezelf. Ga je over je grenzen heen dan laat je lichaam dat weten door onder andere de volgende signalen. Neem onderstaande signalen heel serieus !!!
- Buikpijn; sneller geïrriteerd zijn; moe voelen; spierpijn in je lichaam; hoofdpijn; benauwdheid of druk op de hartstreek; gevoel van onrust; niet kunnen slapen door een teveel aan adrenaline.
Stap 2: Neem vaker een time-out momentje voor jezelf
Het is belangrijk om me time voor jezelf te nemen en te plannen. Zeg dus niet direct ‘ja’ tegen een voorstel of afspraak, maar geef in eerste instantie aan dat je er op terug zult komen. Zo neem je je ruimte in en gun je jezelf de tijd om erover na te denken en daarna een beslissinf te nemen en hierop te handelen. Merk je achteraf dat je iets hebt toegezegd en het niet waar kunt maken, dan kun je er altijd op terugkomen? Je mag altijd op je afspraak terugkomen en aangeven dat het niet lukt. Doe dit dan ook, ook als je je schuldig hierover voelt. Laat je niet leiden door je schuldgevoel, dat heeft vaak te maken met oude ervaringen van vroeger.
Stap 3: Neem je eigen ruimte meer in
Je gaat in de praktijk tegenkomen dat anderen een andere mening hebben dan jij. Dat is oké. Je kan het niet altijd eens met elkaar zijn. Een mening is maar een mening. Als je de ander de ruimte geeft om anders te denken, dan geef je jezelf de ruimte om een eigen mening te hebben. En andersom.
Stap 4: Herken je oude gedragspatronen
Het gedrag in het nu komt voort uit je kindertijd en jeugd. Dit is vaak aangeleerd gedrag. Deze patronen herkennen en erkennen geeft je de mogelijkheid om te kijken hoe je dan in het hier en nu met een bepaalde situatie om wilt gaan. Dit doe je dan vanuit je volwassen rol (die ziet namelijk zijn mogelijkheden) in plaats vanuit je kindrol. Bijvoorbeeld: je gaat steeds maar over je grenzen heen ook in je werk, omdat je geleerd hebt om naar de ander te luisteren in plaats van dat je bent gaan voelen dat je moe bent en het tijd is om te stoppen. En stel dat dit gedrag voorkomt uit uw kindertijd waarin jij er voor je ouders was in plaats van andersom en jij daardoor je eigen energiepeil negeerde. Door dit gedrag te herkennen in je dagelijkse leven kun je het gaan veranderen en jezelf hierin bijsturen. Ontdekken dat je kunt voelen en het recht hebt uiting te geven aan je gevoel, leidt tot keuzevrijheid vanuit je volwassenheid. Je eigen autonomie ontwikkelen en effectieve communicatievaardigheden aanleren, kan het aangeven van grenzen en je ruimte meer innemen vergemakkelijken.
